Duitse Democratische Republiek (DDR) bestond tussen 1949 en 1990 als zelfstandige communistische staat. De republiek werd op 7 oktober 1949 gesticht op het grondgebied van het na de Tweede Wereldoorlog door de Sovjet-Unie bezette oostelijke deel van Duitsland. Tot het land behoorde tevens het oostelijk (eveneens tot de Sovjet-zone behorende) deel van Berlijn, dat hoofdstad werd van de DDR. Aanleiding voor de oprichting was de stichting van de Bondsrepubliek Duitsland in de drie westelijke bezettingszones.

De DDR behoorde relatief gezien tot de meer welvarende staten van het Oostblok, maar kende wel veelal een tekort aan consumptiegoederen, een technologische achterstand op het Westen en een stagnerende economische ontwikkeling door gebrek aan materialen, lage productie en een slechte exportpositie.

Enkele keren waren er protesten van arbeiders en/of consumenten. In de jaren tachtig stevende de DDR feitelijk af op een faillissement. De DDR bezat wel een goed ontwikkeld gezondheidszorgstelsel en kende weinig woningnood. De kwaliteit van de woningen en van het woonklimaat liet echter sterk te wensen over.

In alles kenmerkte de DDR zich als een dictatuur. Er bestond een uitgebreid binnenlands spionagenetwerk via de geheime dienst (Stasi) en stelselmatig werd de vrije meningsuiting onderdrukt. Er bestond geen recht op zelfbeschikking op gebieden als studie, beroepskeuze en sportbeoefening. Lidmaatschap van de SED was een voorwaarde voor maatschappelijke kansen.

In de DDR was geen vrijheid van verkeer. Dissidenten werden gevangen genomen of uitgewezen en onderwijs- en beroepsmogelijkheden werden aan critici van de staat ontnomen. In 1953 werd een opstand met behulp van Sovjettroepen neergeslagen en op 13 augustus 1961 liet het regime een muur bouwen tussen West- en Oost-Berlijn. Bij vluchtpogingen verloren in de loop der jaren circa 140 DDR-burgers het leven.

Bestuur en leiders

De DDR werd geregeerd door de SED (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands), de communistische partij. Die partij beheerste zowel het economische leven als de gehele samenleving (onderwijs, cultuur, sport, wetenschap). Met de overige landen van Midden- en Oost-Europa maakte de DDR deel uit van het door de Sovjet-Unie gedomineerde Oostblok. De DDR was tevens lid van het economische samenwerkingsverband COMECON en sinds 1955 van het Pact van Warschau, het militaire bondgenootschap in Oost-Europa.

Tussen 1950 en 1971 was Walter Ulbricht als secretaris-generaal van de SED de sterke man van de DDR. In 1971 volgde Erich Honecker hem op. Hij legde zijn positie in oktober 1989 neer en werd opgevolgd door Egon Krenz, die feitelijk de laatste communistisch staatschef was.

In 1989 stortte het DDR-regime geleidelijk in, nadat massale betogingen op gang waren gekomen in onder andere Leipzig. Op 9 november 1989 bewerkstelligden de protesten een vrije doorgang naar het westen en opheffing van de Berlijnse Muur. Op 3 oktober 1990 hield de DDR op te bestaan en werd Oost-Duitsland herenigd met West-Duitsland.